Toprak Kokusu Ve Doğru Bilinen Yanlışlar
5.11.2020
Genellikle yağmur sonrası oluştuğu bilinen toprak kokusu, aslında topraktan çıkan bir koku değildir. Dikkat edilirse bu koku, yağışlı havalarda betonla dolu İstanbul’da da oluşur.
Toprak kokusu olarak bilinen koku; şimşek olayında yani bulutlar arası elektron alışverişi ile, yıldırım olayında yani bulut ile toprak arasında oluşan elektron alışverişi sırasında yüksek voltajın oksijeni parçalamasıyla oluşan Ozon’un havayı temizlemesiyle oluşturduğu bir kokudur.
Bu hadise bugün ev ve işyerlerinde kullanılan negatif iyon cihazları ile kullanıma sunulmuş ve havayı temizleyerek güzel koku oluşumunu sağlamışlardır.
Bu cihazların da sistemlerinde kullandığı teknoloji; 6-7,5kV DC yüksek voltaj oluşturarak oksijenin parçalanması suretiyle ozon oluşumunu sağlama olarak kısaca izah edilebilir.
Görüldüğü üzere yüksek voltaj, hayatımızın en sevdiğimiz kokuları hissetme alanlarında bile isteyerek yada istemsiz olarak bizimle birlikte…
Peki biz yüksek voltajla ilgili yeterince bilgi sahibi miyiz?
Ya da yüksek voltaja karşı yeterince tedbirimiz var mı?
Bu sorunun yanıtı maalesef olumlu değil. Yaklaşık 5 aylık tebdili kıyafet saha araştırmalarımda gördüğüm, doğru bilinen net yanlışları sizlerle paylaşmak istiyorum:
1•Regülatör, yüksek voltaja ve aşırı gerilimlere karşı korur.
Regülatör, -90V,+50V aralığında sınırlı olmak üzere voltajın bir makine veya cihaz için gerekli sınırlarda kalmasını sağlamakla görevlidir.
Ancak, yüksek voltaj veya aşırı gerilimler binlerce volt ile ifade edilir ve bu durumda regülatörlerde zarar görebilir.
2•Güç kaynağı, yüksek voltaja ve aşırı gerilimlere karşı korur.
Güç kaynağı, anlık enerji kesintilerine tahammülü olmayan sistemlerde enerji sürekliliğini sağlamakla görevlidir.
Yüksek voltaj ve anlık aşırı gerilimler; güç kaynağı tarafından doğru akıma çevrilemeden sisteme girebilir, hatta yüksek voltaj durumunda güç kaynağı da zarar görebilir.
3•Parafudr, yıldırıma, yüksek voltaja ve aşırı gerilimlere karşı korur.
Parafudr, özellikle yıldırım esnasında anlık aşırı akımların sistem üzerinde oluşturacağı zararları engellemek üzere fazla yükü toprağa iletmekle görevlidir.
Parafudr, aşırı gerilim yada yüksek voltaj durumlarında aşırı gerilim sönümleme yapmaz. EN 61643-11 parfudr darbe testlerinde parafudr yükü iletirken zarar görmüş mü ona bakılır. Sistemde paralel bağlı bir yükün korunması test edilmez.
4•Dışarıdan gelen voltaj darbeleri engellenirse, sistemde aşırı gerilim kaynaklı arıza oluşmaz.
Sistemlerde dış peak ve iç paek olmak üzere iki ayrı aşırı gerilim oluşumu vardır. Dış peakler; yıldırım, rüzgarlı havalarda iletim ve dağıtım hatlarında meydana gelen fiziksel sorunlar, şarjlı havalar vb. olarak sıralanabilir. Bunlara karşı tedbir almak oldukça önemlidir.
Ancak, sistemlerde daha önemli darbeler sistemin kendi dinamikleri ile oluşturduğu iç peaklerdir. Bunlar; elektrik gidip-gelmesi sırasında indüklenen gerilimin oluşturduğu paekler, demarajlı kalkışlarda oluşan peakler, robotik hareketler vb. sıralanabilir.
5•Kaçak akım rölesi nötr kopması durumunda açar, yüksek voltaja karşı korur.
Kaçak akım rölesi, insan hayatını sonlandıracak kritik akım değeri ola 30mA seviyesinde bir kaçak oluşumu durumunda devreyi kesen bir koruma elemanıdır.
Kaçak akım rölesi, nötr kopması durumunda veya yüksek voltaj durumunda herhangi bir işleve sahip değildir.
6•Yangın koruma rölesi, yangını önler.
Yangın koruma rölesi olarak bilinen koruma elemanı, 300mA kaçak durumunda açar ve enerjiyi keser.
Bilinenin aksine kablo ısınması vb. durumlarda herhangi bir işlevi yoktur. 30 mA olan bir yerde ayrıca 300mA röle kullanımını açıklayabilecek bir kişi bulunamamıştır şu ana kadar.
Değerli okuyucuları daha fazla boğmamak adına şimdilik doğru bilinen yanlışları burada sonlandırıyorum.
Ek olarak; yukarıdaki yüksek voltaj, aşırı gerilim ve nötr kopmasına karşı korumayı nasıl sağlayabilirim sorusunun yanıtı da: yeni nesil parafudrları kullanabilirsiniz…